LEMBEEK / TERNAT - Erfgoed in tijden van corona

Bloemenstoet_ternat__2019__in_het_teken_van_pieter_bruegel_-_afgewerkte_wagen_van_de_wijk_dronkenlodderfos

De covidpandemie deed ons anders kijken naar het erfgoed in de regio: we trokken massaal onze wandelschoenen aan en (her)ontdekten de kappelletjes langs Pajotse wegen en brandden kaarsjes in de hoop voor een goede afloop. De crisis had ook een impact op de rijke tradities in Pajottenland en Zennevallei zoals de Sint-Veroonmars in Lembeek en de bloemencorso in Ternat. Benieuwd naar erfgoed in tijden van corona? Wij zochten het voor je uit.

Tradities om te koesteren

Corona zorgde ervoor dat verschillende tradities in de regio eventjes on hold werden gezet. Voor het eerst sinds mensenheugenis ging de Sint-Veroonmars in Lembeek niet uit op Paasmaandag en ook de wagens van de op één na oudste bloemencorso van het land bleven op stal in Ternat. Maar stil bleef het niet: Sint-Veroon nam - als beschermheilige tegen ziektes - opnieuw zijn prominente plaats in in het straatbeeld en via livestreaming. Er ontstonden, net zoals vorig jaar, spontaan een aantal ideeën iets virtueel te organiseren. Dirk Vandenplas, voorzitter van de Koepel Sint-Veroonmars, vertelt: “De Soldatenclub Congo heeft opnieuw een filmpje gemaakt waarbij ze een boodschap inspraken voor de manschappen. Vanuit de koepel hebben we een meer algemene film gemaakt van de mini misviering vanuit de kerk van Lembeek, geleid door onze pastor. En dan was er op zondag in de namiddag een gelijkaardig initiatief vanuit de Carabiniers die ook een montage maakten van beelden en muziekfragmenten. Op paasmaandag was er in de namiddag tussen 16u en 18u een uitzending van Radio Victoria die een 2 uur durend programma samenstelde rond de Sint-Veroonmars met interviews van verschillende deelnemers. Dit werd dan ook afgesloten met de gezamenlijke uitvoering van het befaamde muziekstuk ‘De zwetten deuvel’ elk vanuit ‘zijn kot’. Dat was een heel mooi programma. Ik denk dat al deze initiatieven zeer geapprecieerd werden door de mensen.”

En wat blijkt? Ook digitaal leeft de mars inderdaad verder. Zelfs meer dan 50% van de respondenten is ervan overtuigd dat sociale media zoals Facebook en Instagram vanaf nu mee het toeleven naar en beleven van de Paasprocessie blijvend zal verrijken. Een soort Sint-Veroon 2.0 dus.

Een tweede digitaal leven

De lockdowns zorgden er ook voor dat een stukje immaterieel erfgoed een tweede digitaal leven kreeg: foto’s werden gedeeld en herinneringen werden opgehaald. En zo zorgde corona er ongewild ook voor dat de recente geschiedenis van deze praktijken voor een stukje ontsloten werd. Desalniettemin bleef de afgelasting voor de deelnemers en organisatoren van de Bloemencorso in Ternat een bittere pil. Freddy, voorzitter van ‘De Meiklokjes’ en één van de sterkhouders van de traditie licht toe: “De annulaties mogen zeker niets afdoen aan deze traditie ... Het is echt jammer. Net nu we zo een grote stap vooruit hadden gemaakt 2 jaar geleden toen we van 5 naar 15 wagens in de stoet gingen.”

Bij zowel de bloemencorso in Ternat als bij de Sint-Veroonmars in Lembeek is 75% van de respondenten dan ook van mening dat de coronacrisis een blijvende impact op de tradities zal hebben. Alvast één traditie lijkt hier sterker uit te komen: Sint-Veroon wordt gemist in Lembeek. Zo is de traditionele paasaffiche, deze keer met een collage van alle voorbije affiches, een duidelijk teken dat dit erfgoed in de harten van de mensen zit. “We voorzagen 2500 exemplaren en die vlogen als het ware allemaal de deur uit. Meer dan anders. In het straatbeeld waren ze zeer prominent aanwezig, meer dan anders vind ik persoonlijk. De mensen reageerden zeer positief. Het is een symbool van verbondenheid en hoop op betere tijden”, aldus Dirk Vandenplas.

Anders ligt het voor de corso in Ternat. Als enige voorjaarscorso in de Lage Landen is de organisatie ervan nooit een evidentie geweest: de bloemen zijn op dat moment nog peperduur en de praktijk van het ‘blommekes steken’ vergt naast techniek ook creativiteit, planning en veel volk. Vooral dat laatste is vandaag niet langer vanzelfsprekend.

Kaarsjes branden voor religie in coronatijden

Alhoewel er sinds het begin van de coronacrisis beduidend meer kaarsjes gebrand worden volgens eredeken Jozef De Ridder van de Sint-Gertrudisparochie, bleven de kerken sindsdien voor de eredienst zo goed als dicht. Maar aan creativiteit ook daar geen gebrek. Aan het begin van de crisis startte Dave van Asten in samenwerking met eerwaarde Chris Butaye eucharistie.online op. Via dit platform konden gelovigen de kerkdiensten volgen. Een succes, want wekelijks werd de opgenomen mis op zo’n 270 tot 320 toestellen afgespeeld waardoor ze tot twee keer meer gelovigen kon bereiken dan de fysieke vieringen.

Priester Butaye: “Sinds begin maart van dit jaar zijn we ook herbegonnen met eucharistievieringen met publiek in de kerk, hoewel hierbij maar maximum 15 mensen mogen aanwezig zijn. We werken met een reservatiesysteem. Dat is niet echt 'mensvriendelijk', maar dit systeem is toch beter dan helemaal geen vieringen met mensen in de kerk. We bieden dus aan wat mogelijk is, binnen de krijtlijnen van de geldende maatregelen. Eens de beperkingen opgeheven zijn, zullen we stoppen met vieringen te streamen. De (fysieke) samenkomst van gelovigen is immers een wezenlijk aspect van liturgie en geloofsbeleving, en dit zullen we dus terug aanmoedigen zodra dit mogelijk is.” Dave: “Het ‘doel’ van een geloofsgemeenschap is volgens mij net mensen samenbrengen. Ik denk dus niet dat het op afstand volgen van een viering dat realiseert. Het is/was een kortetermijnoplossing om mensen zich lokaal verbonden te laten voelen. Het zal wat afwachten zijn ...” Ook in de rusthuizen van de parochie brachten de opgenomen misvieringen troost in bizarre tijden. Samen met eredeken Jozef De Ridder zorgde Dave voor vieringen, die opgeluisterd werden met foto’s uit de oude doos. De bewoners konden deze vieringen erg smaken. Desalniettemin heeft corona een grote impact op het beoefenen van religieuze tradities en rituelen.

Langsheen Vlaamse wegen …

Al wandelend (her)ontdekten de inwoners van Pajottenland & Zennevallei de bedevaartsoorden en de kapelletjes dicht bij huis. En die laatste hebben zeker ook voor niet-gelovigen wat te bieden. Ze vormen ideale locaties om eventjes letterlijk stil te staan, van de stilte te genieten en tot rust te komen. Jude Okengwo, pastoor in Dilbeek, omschrijft het als volgt: “Vlaanderen staat vol met kapelletjes en dat is leuk om te zien. Je vindt er rust en kan er herbronnen. De kapel komt dan wel uit de katholieke traditie, maar je kan er zelf een eigen invulling aan geven. Je haalt er uit wat je zelf wil.”

De herontdekte kapelletjes zijn een mooi voorbeeld van hoe erfgoed mee leeft en evolueert met de bevolking en de omstandigheden. Welke richting de erfgoedtradities in onze streek zullen uitgaan, is voor ons allemaal nog even afwachten. Al is het wel duidelijk dat erfgoed de harten beroert.

Lees meer interessante artikels over cultuur, toerisme, streekidentiteit, natuur en landschap of erfgoed in het gratis regiomagazine PenZine. Haal een gratis exemplaar in één van de 450 verdeelpunten in de hele regio of lees het online op www.pajot-zenne.be.