Overdracht archieven Kerkfabriek Sint Martinus HALLE

Maandag 15 april wordt het derde en laatste deel van het niet-actuele archief van de Kerkfabriek Sint-Martinus Halle, vertegenwoordigd door Anne Renaux-Veys, voorzitster van de Halse Kerkraad, overgedragen aan het Rijksarchief te Leuven, vertegenwoordigd door het diensthoofd, Marc Carnier. Een ploeg van het Rijksarchief komt de archiefstukken, die in de dekenij bewaard worden, ter plekke inpakken en in een vrachtwagen inladen.

Het gaat hier om het derde en laatste deel van het oude parochiearchief. Een eerste deel werd in het begin van de 20ste eeuw overgedragen (en in 1914 een eerste keer geïnventariseerd en beschreven door Alfred d’Hoop) en een tweede deel in 1969 (geïnventariseerd en beschreven door Ernest Persoons).

Het parochiearchief van Halle beslaat de periode tussen 1335 en 1929, maar het merendeel van de stukken dateert uit de 16de tot de 19de eeuw. Het archief bevat stukken van zowel de kerkfabriek, de pastoor als van verschillende kapelanijen en broederschappen. Het archief is o.m. belangrijk omdat het rijk is aan stukken die uit de bedevaarten en Mariaverering in Halle voortgevloeid zijn. Zo is er een groot aantal aflaatbrieven van verschillende voorname geestelijken voor de pelgrims van Halle bewaard, waarvan de oudste uit 1335 dateert. Ook de vele akten waarin verschillende wereldlijke en geestelijke leiders toestemming geven om inzamelingen te houden zijn opmerkelijk. Tot slot bevat het archief ook stukken van de vele kapelanijen en broederschappen die verbonden waren aan de Sint-Martinusparochie van Halle.

Nu het derde en laatste deel overgedragen wordt, zal het Rijksarchief de Halse inventaris prioritair aanvullen en definitief op punt stellen zodat alle stukken correct en volledig zullen beschreven staan. De inventaris kan trouwens makkelijk gedownload worden van de website van het Rijksarchief (na online registratie).

Opmerkelijk: het eerste en tweede deel van het parochiearchief zijn nog niet gedigitaliseerd, maar voor het deel dat nu overgedragen wordt is dat wél het geval. Daarvoor zorgde de Koninklijke Geschied- en Oudheidkundige Kring van Halle (KGOKH), de vereniging die zich al meer dan honderd jaar inzet voor het behoud en de ontsluiting van het Groot-Halse erfgoed. De voorbije twee jaar maakte Dirk Vandenplas, ondervoorzitter en penningmeester van de KGOKH, niet minder dan 30.000 hoogwaardige scans van alle belangrijke stukken (hoofdzakelijk uit de 18de eeuw). Die digitale bestanden werden vervolgens aan de Kerkraad bezorgd. Iedereen die deze archiefstukken wenst te raadplegen, hoeft zich dus niet naar het Rijksarchief van Leuven te verplaatsen.

Tot de belangrijkste stukken uit de nieuwste overdracht behoren twee memorieboeken of livres des memoires van de Halse kerkfabriek, het ene m.b.t. de periode 1685-1721 (136 folio’s recto-verso beschreven), het andere m.b.t. de periode 1758-1797 (173 folio’s recto-verso beschreven). Ze werden op 1 april 2023, tijdens de academische zitting n.a.v. de viering van ons honderdjarige bestaan, door de KGOKH terugbezorgd aan de Halse Kerkraad (de rechtmatige eigenaar ervan). In die memorieboeken staan alle beslissingen en gebeurtenissen m.b.t. de Sint-Martinuskerk en de kapel van OLV opgetekend.
Het is dankzij de KGOKH dat deze bijzonder waardevolle en historisch interessante boeken terug opgedoken zijn. In het kader van ons project Hals perkament deden we immers een oproep naar het grote publiek om oude documenten op papier of perkament binnen te brengen zodat we ze kunnen restaureren, digitaliseren, transcriberen, bestuderen en publiceren. (Zie daarvoor onze website: https://www.hallensia.be/blog/). De KGOKH leidde zelf een groep burgerwetenschappers op in paleografie (oud schrift) om 500+ particuliere akten op perkament uit de periode 1530-1680 te ‘ontcijferen’ en in klare tekst uit te schrijven. .

Zelf zal de KGOKH op 15 april ook twee bijzondere archiefstukken aan het Rijksarchief overdragen. Het ene is een memorieboekje van het vrouwenklooster/godshuis/hospitaal van Lembeek uit de tweede helft van de 18de eeuw, waarin de zusters de belangrijkste gebeurtenissen m.b.t. hun religieuze instelling en bij uitbreiding Lembeek optekenden. Het andere is een mooie gezegelde oorkonde uit 1490 van de heerlijkheid Zeelleke (deels gelegen te Lembeek, deels daarbuiten, niet te verwarren dus met Zellik), die hoogstwaarschijnlijk afkomstig is uit het cartularium van het hierboven genoemde vrouwenklooster van Lembeek (en uitgebreid werd toegelicht in ons tijdschrift Hallensia). Deze stukken vormen alleszins een waardevolle aanvulling op de archieven van het Lembeekse hospitaal die zich al in het Rijksarchief bevinden.

Ook deze archiefstukken zijn opgedoken ten gevolge van de oproep van de KGOKH aan het Halse publiek om ons te helpen oude perkamenten documenten op te sporen. We zijn er immers zeker van dat er nog heel wat oude akten, charters, oorkonden... in allerlei lades en kasten van Hallenaren stof liggen te vergaren. Menig Hallenaar houdt ze bij omdat het curieuze dingen zijn, ook al zijn ze geschreven in een quasi onleesbaar en onbegrijpelijk Nederlands, Frans of misschien zelfs Latijn waaraan de bezitter geen boodschap heeft. Maar voor ons zijn ze van grote geschiedkundige waarde omdat ze informatie over het verleden van onze stad bevatten die nergens anders nog terug te vinden is. Daarom wil ik hier nogmaals onze oproep herhalen: heeft u thuis nog perkamenten documenten liggen m.b.t. Halle, Lembeek of Buizingen, geef ze dan a.u.b. aan de KGOKH zodat de historische informatie die erin schuilgaat niet verloren gaat. Heeft u bij u thuis een onooglijk snippertje liggen, een weerbarstig rolletje of... de Halse tegenhanger van de Rechtvaardige Rechters, aarzel niet! Wij zorgen ervoor dat het in optimale omstandigheden bewaard wordt in den AST of in het Rijksarchief, nadat we het zorgvuldig gerestaureerd en gedigitaliseerd hebben.

https://www.hallensia.be/blog